Vínbúðin skreytir sig með stolnum fjöðrum

Áfengis og tóbaksverslun ríkisins segist fylgja Global Compact sáttmála Sameinuðu þjóðanna sem tók gildi árið 2000. Í greinargerð með lögum um verslun með áfengi og tóbak 2011 segir: „Leitast er við að bjóða einungis vörur sem framleiddar eru eftir „Global Compact“ sáttmála Sameinuðu Þjóðanna“.

Global Compact er alþjóðleg yfirlýsing sem fyrirtæki og stofnanir hafa að leiðarljósi við innleiðingu ábyrgra starfshátta. Með þátttöku skuldbinda fyrirtæki eða stofnanir sig til þess að vinna að tíu grundvallarviðmiðum Sameinuðu þjóðanna, er varða samfélagslega ábyrgð og styðja helstu markmið S.þ.

ÁTVR selur vín frá ólöglegum landtökubyggðum á Vesturbakkanum sem er í algjörri mótsögn við Global Compact yfirlýsinguna.

Í Vínbúðinni eru til sölu vín frá tveimur framleiðendum merktum Ísrael. Annar framleiðandinn hefur höfuðstöðvar í Ísrael en hinn á hernumdum svæðunum á Vesturbakkanum.

Samkvæmt íslenskum lögum er ekki bannað að flytja inn vörur frá ólöglegum landtökubyggðum á Vest­urbakkanum og Golanhæðunum en samþykktir ESB/EES banna að uppruna vöru sé leynt með röngum merkingum. Vöruframleiðslan sem á sér stað á vegum hernámsveldisins á herteknu landi brýtur gegn alþjóðalögum sem Ísland hefur undirritað.

Vínin sem ÁTVR/Vínbúðin selja eru vín frá framleiðendunum Psagot og Clos de Gat.

Psagot er er staðsett í land­ tökubyggðinni Geva Binyamin og er hreinræktað landræningjafyrirtæki. Eigandinn, Yaakov Berg, lýsir stolt­ur lífi gyðinga og vínrækt á Vesturbakkanum sem staðfestingu á réttlæti síonistaverkefnisins um að koma gyðingum aftur til Biblíulandsins eft­ir ár­þúsundir í útlegð. Yaakov fylgir stefnunni „blut und buden“ (blóðtenging við bú­ jörðina): „Landið vildi ekki taka við öðrum. Foldin beið eftir að synir sínir kæmu aftur,“ sagði hann í viðtali um víngerð sína. Þessi lýsing Yaakov Berg er dæmigerð afstaða síonista, guð gaf þeim landið og það getur ekki tilheyrt öðrum, Palestínumenn eru aðkomumenn og eiga engan rétt til búsetu þar.

„Vínrækt er það besta sem hefur hent Júdeu og Samaríu [Nafnið sem síonistar nota um Vesturbakkann]. Það veitir okkur mörg tækifæri. Þegar fólk kemur hingað til að drekka kynnist það okkur og það sér hvernig við búum.“

Hér lýsir Yaakov einmitt einni hlið baráttunnar gegn framleiðslu ólöglegu landtökubyggðanna; vínrækt­in stuðl­ar að aukinni viðurkenningu á tilveru þeirra og festir þær í sessi. Enda er það stefna yfirvalda í Ísrael að efla vínræktina með þessi sjónarmið í huga. Vínræktendur á herteknu svæðunum njóta því sérstakra ívilnana frá ríkinu.

Psagot merkir sínar flöskur sem framleiðslu frá hinu Forna Ísrael (The Ancient Israel). Með þessari merkingu er gerð tilraun til að fela upprunann en jafnframt er þetta marklaust og ólöglegt þar sem þetta land er ekki til og hvergi viðurkennt.

Clos de Gat er skráð í Ísrael og merkir sínar vörur skv. því. Fyrirtækið hefur höfuðstöðvar og vínekrur skammt frá landamærum Palestínu, stutt frá þorpinu Latrun sem er ólögleg landtökubyggð innan Vesturbakkans. Ísraelskir vínframleiðendur birta mun ítarlegri upplýsingar um ræktun sína á heimasíðum sínum, sem eru á hebresku, en í ensku útgáfunum eru takmarkaðri upplýsingar. Vínræktendum um heim allan er í mun að veita sem mestar upplýsingar um sín vín en þeir ísraelsku eru sparir á upplýsingar á þeim tungumálum sem fleiri skilja. Þess vegna er ekki mögulegt fyrir okkur að staðfesta að þessi framleiðandi noti þrúgur sem eru ræktaðar á Vesturbakkanum. Það er þó mjög líklegt þar sem staðsetningin innan Ísraels er mjög nálægt landamærunum og skammt frá landtökuþorpinu Mevo Horon og þar eru stórar vínekrur. ÁTVR/ Vínbúðin skráir upprunann sem „Judean Hills“, en það er svæði sem er að langmestu leyti innan Vesturbakkans og bendir til þess að þrúgurnar séu ræktaðar á Vesturbakkanum.

Vínframleiðsla í Ísrael

Í Ísrael eru um eitthundrað og fimmtíu skráðir vínframleiðendur. Af þeim eru um tuttugu og níu innan Vesturbakkans og það er vitað að af þeim fyrirtækjum sem eru í Ísrael nota a.m.k. þrjá tíu þeirra þrúg­ur sem eru rækt­aðar á Vest­urbakk­anum. Gólanhæðirnar voru her­teknar á sama tíma og Vesturbakkinn. Vínfram­leiðsla á því svæði er því einnig í trássi við al­þjóðasam­þykktir. Senni­lega eru það að­ eins örfáir vínframleiðendur í Ísrael sem ekki nýta sér þrúg­ur frá herteknum svæð­um. Sex vínfram­leiðslufyrir­ tæki ráða um 86% af fram­ leiðslunni í Ísrael. Allir stærstu fram­leiðendurnir nota þrúgur frá Gólanhæðum og Vesturbakkanum. Carmel Winery er stærst og ræktar vín á herteknu landi í Gólan­hæðum og einnig á Vest­urbakkanum. Barkan Wine Cell­ars er næst stærsti vín­framleiðandinn. Árið 2007 sögðu eigendur fyrirtækisins að þeir ætluðu að hætta allri vínræktun á herteknu landi „vegna neikvæðrar ímyndar og erfiðleika við útflutning“. En þetta er ekki sannleikanum samkvæmt því Barkan á enn vínekrur í Gólanhæðunum og á Vesturbakkanum. Ástæða þess að Barkan vildi flytja starfsemina að mestu frá her­ teknum svæðunum var sú að hollenska fyrirtækið Heinek­en eign­aðist hlut í Barkan og hollenska ríkis­stjórnin krafðist þess að Hein­eken starfaði ekki með framleiðendum sem nýttu sér ólögleg­ar vínekrur. Bark­an fyrirtækið vakti mikla gremju árið 2018 þegar verka­mönnum, sem voru ættaðir frá Eþíópíu, var sagt upp störfum vegna þess að þeir voru ekki taldir hreinræktaðir gyðingar. Vínin sem Barkan framleiðir eru sk. Kosher vín og þess vegna mega ekki aðrir en réttbornir gyðingar starfa við framleiðsluna. Eþíópisku gyðingarnir eru þó frá einni elstu gyðingabyggð heimsins í Eþíópíu. Enn eitt dæmi um fyrirtæki sem falsa staðsetninguna er Gat Shomron víngerðin. Á vínflöskum þeirra stendur „Gat Shomron Karnei Shomron Israel“, en Karnei Shomron er landtökubyggðinni á miðjum Vesturbakkanum en ekki í Ísrael.

Afstaða ÁTVR

Stjórn Félagsins Ísland Palestína ritaði ÁTVR opið bréf þar sem mælst var til þess að Vínbúðirnar seldu ekki framleiðslu frá ólöglegum landtökubyggðum. Aðstoðarforstjóri ÁTVR, Sigrún Ósk Sigurðardóttir, svaraði að: „Hvorki Alþingi né ráðherra hafa falið ÁTVR það verkefni að hafna vörum á þeim grundvelli að þær eigi uppruna sinn á því svæði sem um er fjallað, þ.e. engin lagaheimild stendur til þess að hafna vörum á nefndum grunni.“

Skúli Þ. Magnússon aðstoðarforstjóri ÁTVR svaraði einnig og vísaði varðandi samfélagsleg­a ábyrgð í greinargerð sem fylgdi frumvarpi til laga um verslun með áfengi og tóbak. Á heimasíðu ÁTV­R segir: „Við viljum vera fyrirmynd á sviði sam­ félagsábyrgðar.“ Skúli virðist vera þeirra skoðunar að samfélagsleg ábyrgð ÁTVR felist í meginatriðum í því að passa að menn fari sér ekki að voða með áfengisneyslu. En í tilvísaðri greinargerð stendur: „Leitast er við að bjóða einungis vörur sem framleiddar eru eftir „Global Compact“ sáttmála Sameinuðu Þjóðanna.“

Hverjar eru 10 meginreglur skv. UN Global Compact? Númer eitt og tvö hljóða svo:

Fyrirtæki styðja og virða vernd alþjóðlegra mannréttinda.

Fyrirtæki fullvissa sig um að þau gerist ekki meðsek um mannréttindabrot.

Ísrael ástundar mannréttindabrot þegar það sviptir Palestínumenn landi sínu. Vínframleiðslufyrirtækið Psagot er starfrækt í landtökubyggð á Vesturbakkanum á landi sem stolið er af Palestínumönnum, nánar tiltekið systrunum Amal og Keinat Quran sem fá ekki að stíga fæti á eign sína. ÁTVR selur vín frá Psagot og brýtur þar með gegn yfirlýsingum sínum um samfélagslega ábyrgð.

Birtist fyrst í Frjáls Palestína.