Fyrir 12 árum var hleypt af byssu í Jerúsalem. Það var skotið til að drepa. Ekki óvenjulegt í þeirri borg. Það sem var óvenjulegra var að sá sem varð fyrir skotinu, og átti að verða fyrir því, var valdamesti maður Ísraelsríkis. Forsætisráðherrann, Yitzhak Rabin, var skotinn í bakið af öfgafullum gyðingi og drepinn. Morðinginn skaut úr byssu sinni, ákveðinn í því að drepa forsætisráðherrann, vegna þess að hann var dauðasekur að hans mati. Yitzhak Rabin hafði unnið sér það til óhelgi að hafa staðið að friðarsamkomulagi við Yassir Arafat. Ætlunin var að stofna sjálfstætt ríki Palestínumanna, á Vesturbakkanum svokallaða og á Gasasvæðinu, með samningum milli Ísraels og Palestínumanna. Sú fyrirætlun var dauðasök í huga morðingjans Yigal Amir, sem hefur aldrei iðrast morðsins, enda telur hann að með Oslóarsamningunum hafi Rabin ætlað að láta Palestínumönnum eftir landið sem Guð gaf gyðingum.
Í Sex daga stríðinu árið 1967 var Rabin hershöfðingi, leiddi Ísraela til sigurs og hernam bæði Gasa og Vesturbakkann. Þeir hermenn sem hafa kynnst ógnum stríðs verða iðulega friðarsinnar og þannig var það líklega með Rabin. Hann vildi stuðla að friði og varð að gjalda fyrir það með lífi sínu. Á þeim tíma sem Rabin var drepinn, var mikil óeining meðal Ísraela um hvaða leið skyldi fara í samskiptum við Palestínumenn. Öfl kyrrstöðunnar og harðneskjunnar náðu yfirhöndinni í framhaldi af morðinu, en Rabin var merkisberi Oslóarsamninganna milli Ísraela og Palestínumanna. Þrátt fyrir að milljónir gyðinga harmi fráfall Rabins og syrgi hann, þá eru þeir þó margir sem sýna opinberlega fulla samúð með morðingja hans. Samkvæmt nýlegri skoðanakönnun vill um fjórðungur ísraelskra gyðinga láta náða morðingjann, og á fótboltaleik í Jerúsalem fyrir skömmu var beðið um að minnast morðsins á Rabin. Þó ekki til að sýna Rabin virðingu heldur til að hylla morðingjann.
Af hverju er ég að rekja þessa sögu hér? Hvaða máli skiptir hún? Hvaða máli skiptir það þó að fólk á fótboltavelli í Jerúsalem samsami sig með öfgamönnunum sem krefjast þess að Palestínumönnum verði vísað burt af landi sínu? Skiptir þetta einhverju máli í núinu? Á þeim 12 árum sem liðin eru síðan Rabin var myrtur hafa Ísraelar stöðugt hert tökin á Palestínumönnum. Palestínumenn eru réttlitlir, jafnvel algjörlega réttlausir í eigin landi vegna þess að hernámsríkið Ísrael meinar þeim um eðlileg mannréttindi. Hernámsríkið meinar íbúum landsins um að njóta mannréttinda í samræmi við alþjóðasamþykktir um réttindi íbúa hernuminna landa og svæða. Það gildir ekki fyrir Ísraela. Jafnvel þó að Sameinuðu þjóðirnar álykti og víti Ísraela fyrir brot á samþykktum þeirra, og fyrir brot á mannréttindum og alþjóðasamningum, þá skiptir það ekki máli vegna þess að vinaþjóð þeirra, Bandaríkin, sér til þess að sérlög og – reglur gildi fyrir þá. Frelsi og mannréttindi skipta þá ekki máli, vegna þess að það er vinaþjóð sem brýtur gegn öllum þeim gildum sem Bandaríkjamenn telja sig standa svo dyggan vörð um í heiminum.
Landtökubyggðir gyðinga eru reistar á Vesturbakkanum, og hvers konar fyrirbrigði eru það? Ég hélt að landnemabyggðir gyðinga á Vesturbakkanum væru sveitabæir og þorp. Byggð landnema, þar sem fólk lifði af landinu og ynni sér inn lifibrauð í sveita síns andlitis. Svo er ekki. Í flestum tilvikum eru landtökubyggðirnar svokölluðu samansafn af bráðabirgðahúsum sem við mundum skilgreina sem braggahverfi. Sáralítil framleiðsla fer fram á hverjum stað. Mér er nær að halda að í sumum tilvikum séu viðkomandi landnemar ekki að gera neitt annað en koma kofunum sínum fyrir á þessum svæðum, til þess eins að reyna að tryggja að Guðs eigið land verði aldrei látið í hendur þeirra, sem að mati landnemanna svokölluðu eru óverðugir. Það eru aðrir sem útvega þessu fólki peninga svo það geti lifað. Landnemarnir ganga um vel vopnaðir og geta farið sínu fram og njóta þess iðulega að geta ekið um á sérvegum á meðan Palestínumennirnir þurfa að aka á öðrum vegum sem eru fjarri því að vera jafngóðir. Iðulega mega aðeins verðugir gyðingar aka á breiða veginum, meðan óverðugir Palestínumenn þurfa að feta mjóa veginn. Aðskilnaðarstefna stjórnvalda í Suður-Afríku á sínum tíma, sem öll heimsbyggðin fordæmdi, náði aldrei svo langt að vegakerfi hvítra og svartra væri aðskilið, eins og gerist víða í Ísrael og Palestínu.
Landtökubyggðirnar eru vandamál í sjálfu sér. Ekki vegna þess að þær eigi nokkurn rétt á sér. Ekki heldur vegna þess að það sé erfitt að rífa þær niður og koma fólkinu fyrir annarsstaðar. Nei, vandamálið er að öfgamennirnir sem koma sér þarna fyrir eiga mikinn stuðning í Ísrael. Að þessu leyti er Ísrael skipt á milli öfgamannanna í landtökubyggðunum, og þeirra sem vilja fara að alþjóðalögum og skapa farveg fyrir varanlegan frið í Mið-Austurlöndum. Með því að láta svokallaða landnema, sem eru í raun ekkert annað en landræningjar, komast upp með atferli sitt, þá brýtur Ísraelsstjórn á íbúum hernumins landins. Ísraelsstjórn hefur, allt frá Sex daga stríðinu, borið skylda til að rífa niður landtökubyggðirnar og koma í veg fyrir að hernumið fólk væri svipt eignum sínum og meinuð frjáls för um land sitt.
Hins vegar hafa þau öfl tekið yfir í Ísrael, sem telja rétt að hefta för Palestínumanna um land sitt og meina þeim eðlileg mannréttindi. Palestínumaður kemst hvorki frá landi sínu né til þess nema með leyfi herraþjóðarinnar. Hann getur hvorki fengið aðföng til vinnu sinnar né viðurværi fyrir fjölskyldu sína nema með leyfi herraþjóðarinnar. Stór hluti Palestínumanna sækir vinnu í Ísrael og eru þeir upp á náð og miskunn herraþjóðarinnar komnir, hvort þeir komast í vinnu þann daginn, eftir að hafa staðið í biðröð á landamærastöðvum, oft svo klukkutímum skiptir. Þetta fólk – og það er einmitt það sem við skulum kalla þau sem lenda í þessum hremmingum í landinu sínu – þetta fólk má þola háðsglósur, lítilsvirðingar og oft barsmíðar af hálfu landamæravarða herraþjóðarinnar. Svo rammt kveður að þessu, að ýmis mannúðarsamtök, kristileg sem önnur, hafa sjálfboðaliða á varðstöðvunum til að fylgjast með framferði ísraelsku hermannanna og reyna að koma í veg fyrir verstu mannréttindabrotin. Margir þeir sem styðja Ísraela og Ísrael á Vesturlöndum átta sig ekki á hvað ófrelsið er hræðilegt, og hversu illa Ísraelar koma fram við þjóðina sem þeir hernámu fyrir 40 árum síðan. Stöðugt er þrengt að. Vatnið er tekið. Nýr Berlínarmúr er reistur til þess að loka Palestínumenn bæði úti og inni. Palestínumaður horfir framan í nýjan dag og spyr sig hvort það sé einhver framtíð fyrir hann og fjölskyldu hans. Ungur stúdent sem ég hlustaði á sagði: „Það kann vel að vera að ég verði drepinn þegar ég tek þátt í andófsaðgerðum. Ég ætla samt að taka þátt í þeim. Ég ætla ekki að sætta mig við að börnin mín þurfi að alast upp við þær aðstæður sem ég hef þurft að alast upp við.“
Það gleymist stundum að Palestínumenn eru fólk eins og við. Fólk sem á sér þrár og vonir, en þeim er meinað um flest þau mannréttindi sem okkur finnst sjálfsögð og rísum upp til varnar ef okkur er meinað um þau. Ber okkur ekki skylda til að rísa upp til varnar fyrir bræður okkar og systur annarsstaðar í heiminum? Ber okkur ekki skylda til þess að gæta hagsmuna Palestínumanna og annarra? Getum við horft á það að hernumið fólk sé múrað inni, svívirt og lífsbjörgin tekin frá því? Að sjálfsögðu eigum við ekki að sætta okkur við það, en hvað er þá til ráða, hvað getum við gert? Ekki höfum við her (og þótt við hefðum hann mundum við vonandi aldrei beita honum).
Höfundur fór í ferð til Palestínu fyrir skömmu; hann er hér ásamt ferðafélögum sínum Ævari Kjartanssyni og Þorleifi Gunnlaugssyni.
Myndina tók fjórði ferðafélaginn, Haraldur Þorleifsson.
En það eru til aðrar leiðir. Margir hafa bent á nauðsyn þess að beita Ísraela refsiaðgerðum, t.d. setja á þá viðskiptabann. Slíkt gengur ekki á meðan Bandaríkjamenn gera slíkt bann að engu. En hvaða ráð höfum við Evrópubúar þá? Getum við eitthvað gert? Já, við höfum reyndar ákveðin ráð. Við getum sagt við Ísraela að meðan þeir fari ekki að alþjóðalögum og virði ekki lágmarksmannréttindi hertekinna íbúa Palestínu, þá munum við meina þeim um þáttöku í íþróttaleikjum og menningartengdum hlutum sem Evrópubúar standa fyrir. Við útilokum þá úr háskóla- og vísindasamfélaginu. Það má aldrei gefa afslátt á því að það eiga allir einstaklingar sama lágmarksrétt til að vera fólk og njóta þeirra lágmarksmannréttinda sem tryggja átti fólki með mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna í lok síðari heimstyrjaldar.
Greinin birtist upphaflega í 24 stundum 21. nóvember 2007 og síðan í Frjáls Palestína.
