Þann 14. maí nk. munu Ísraelar halda upp á 66 ára afmæli sjálfstæði landsins. Á sama tíma og Ísraelar halda daginn hátíðlega minnast Palestínumenn dagsins sem upphafs þess sem þeir kalla Nakba eða hörmungarnar. Þennan dag árið 1948 hófust skipulagðir brottflutningar Palestínumanna frá Palestínu og stórtækar eyðileggingar á palestínskum þorpum. Fyrir sjálfstæðisyfirlýsinguna höfðu þó um 400.000 Palestínumenn verið reknir af landi sínu en eftir 14. maí hófust brottflutningarnir af fullri alvöru. Á næstu vikum og mánuðum misstu 350.000 manns heimili sín. Þessir nauðungaflutningar voru í algjörri andstöðu við ályktun allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna (Sþ) nr. 181 sem skapaði grundvöll fyrir stofnun Ísraelsríkis en í ályktuninni kemur skýrt fram að allt eignarnám sé bannað nema að greiddar séu fullnægjandi bætur til eiganda. Aldrei voru þeim Palestínumönnunum sem hraktir voru á brott veittar neinar bætur. Á sama tíma og hálfgerð þjóðernishreinsun átti sér stað í Palestínu streymdu gyðingar til Ísrael frá hinum ýmsu löndum víðsvegar um heiminn og settust þar að.
Þeir Palestínumenn sem voru hraktir af landi sínu árið 1948 hafa ekki ennþá fengið að snúa til síns heima og eru því meira en fimm milljónir Palestínumanna skilgreindir sem flóttamenn af Palestínu-flóttamannaaðstoðinni (UNRWA). Allsherjarþing SÞ hefur samþykkt fjöldan allan af ályktunum sem áréttað hafa rétt palestínsks flóttafólks til að snúa aftur til síns heima. Ísraelar hafa hundsað þær allar. Þrátt fyrir að réttindabarátta Palestínu sé mjög þekkt þá hefur umræðan um palestínska flóttamenn og stöðu þeirra ekki verið eins hávær.
UNRWA var sett á stofn árið 1949 sem tímabundið verkefni á vegum Sameinuðu þjóðanna. Þetta tímabundna verkefni varir enn – 65 árum síðar. Palestínsku flóttamennirnir búa flestir í flóttamannabúðum í Jórdaníu, Sýrlandi, Líbanon, á Gaza og Vesturbakkanum. Staða þeirra er afar misjöfn eftir löndum. Í Líbanon er hún hvað verst en í kringum 300.000 palestínskir flóttamenn búa þar í landi. Þeir kalla sig oft „gleymda fólkið“.
Ég heimsótti ásamt Sveini Rúnari Haukssyni, formanni Félagsins Ísland-Palestína, Shatila flóttamannabúðirnir í Beirút í Líbanon árið 2012. Árið 1982 voru þar framin einhver hryllilegustu fjöldamorð síðari tíma. Líbanskir kristnir falangistar myrtu yfir þúsund óbreytta borgara, með hjálp Ísraelsmanna sem sátu um búðirnar og sáu til þess að enginn slyppi út. Ástandið þar í dag er mjög slæmt en í búðunum búa um 10.000 Palestínumenn. Búðirnar eru gjörsamlega yfirfullar. Húsin voru upphaflega byggð sem bráðabirgðalausn og eru flest að hruni komin eftir áratuga vanrækslu á viðhaldi. Pípulagnir leka, skolplagnir eru ónýtar, vatnið er mengað, rafmagnslínur hanga út um allt og lykt af skolpi og rusli fylla öll vit. Flesta daga er rafmagnslaust í um 12 klst.
Palestínskir flóttamenn í Líbanon hafa ekki líbanskan ríkisborgarétt. Þeir mega ekki eiga fasteignir og fá sjaldan eða aldrei atvinnuleyfi. Atvinnuleysi mælist í kringum 60% á meðal palestínskra flóttamannna í Líbanon og kemur það því ekki á óvart að hvergi í heiminum lifa jafn margir Palestínumenn undir fátækramörkum og þar í landi. Þrátt fyrir að hafa fæðst og alist upp í Líbanon, búa þeir ekki við sömu réttindi og aðrir þegnar í Líbanon og eru flokkaðir sem útlendingar. Þeir hafa ekki aðgang að heilbrigðis- eða velferðarkerfinu og palestínsk börn geta ekki gengið í líbanska skóla. Þetta leiðir til þess að lang stærsti hluti flóttamannanna í Líbanon reiða sig að öllu leyti á þjónustu UNRWA. Eftir að hafa búið við þessar skelfilegu aðstæður árum saman, sem einkennst hafa af stanslausum átökum og gríðarlegri fátækt, þá kemur kannski ekki á óvart að í kringum 30% af palestínskum flóttamönnum í Líbanon þjást af andlegum kvillum, aðallega þunglyndi. Þá eru hlutfall þeirra sem þjást af alvarlegum sjúkdómum, svo sem krabbameini, sykursýki eða hjartasjúkdómum mjög hátt. Tíðni ungbarnadauða er einnig mjög há. UNWRA heldur úti heilbrigðisþjónustu á svæðinu og er álagið á starfsmönnum gríðarlegt. Að meðaltali tekur hver læknir á móti 117 sjúklingum á dag. Þrátt fyrir að starfsmenn UNRWA vinni afar gott og óeigingjarnt starf þá vantar mikið upp á til þess að tryggja að flóttamennirnir búi við mannúðlegar aðstæður. Skorti á fjármagni er helst um að kenna. Í raun er skömm að því að alþjóðasamfélagið láti þetta viðgangast. Vandamál flóttamannanna eru að stórum hluta heimatilbúin í Sameinuðu þjóðunum eftir hina örlagaríku ákvörðun að samþykkja ályktun 181 árið 1948, um skiptingu Palestínu. Ef alþjóðasamfélagið ætlar að halda áfram að draga lappirnar í að leysa vandamál Palestínu þá ættu þeir þá að minnsta kosti að sjá sóma sinn í að sjá til þess að þeir flóttamenn sem fá ekki að snúa aftur til síns heima fái tækifæri til þess að búa við mannúðlegar aðstæður. Þetta snýst ekki um ölmusu heldur skyldu.
Palestínsku flóttamennirnir í Líbanon eiga flestir eitt sameiginlegt. Þrátt fyrir að búa við ömurlegar aðstæður og í algjörri pólítískri, efnahagslegri og félagslegri einangrun þá heldur vonin, um að fá að snúa einn daginn aftur til heimalands síns, þeim gangandi. Þeir trúa því staðfastlega að einn daginn muni sá dagur renna upp.
Birtist fyrst í Frjáls Palestína.
