Þessi grein er skrifuð vegna vaxandi áhyggna af átökunum og ástandinu í Palestínu og vonbrigða með hvernig er almennt skýrt frá því í fjölmiðlum. Hefur mér þótt myndin af átökunum og rótum þess óskýr ef ekki all bjöguð.
Af umsögn fjölmiðla mætti halda að aðeins væri um gamla úlfúð milli tveggja hreyfinga, Hamas og Fatah væri að ræða, en fleira hangir á spýtunni. Það ber t.d. lítið á því í fjölmiðlum hér og í raun í vestrænum fjölmiðlum yfirleitt hvernig hinn svokallaði „kvartett“ (en hann skipa Bandaríkin, Rússland, ESB og Sameinuðu þjóðirnar, þó hann sé í raun fyrst og fremst valdatæki Bandaríkjanna) hefur stutt við bakið á Mahmoud Abbas, forseta Palestínu, og Fatah á kostnað Hamas og andspyrnunnar. Gerðir Abbasar hafa spilað beint upp í hendur aflanna sem vilja sundra Palestínumönnum og spilað á móti Hamas og öðrum stjórnarflokkum og þar með vanvirt niðurstöður frjálsra og lýðræðislegra kosninga sem fóru eins vel fram og völ var á miðað við aðstæður. Eins og margir muna vann Hamas meirihlutasigur í kosningunum 2006. Abbas er eins og strengjabrúða, hann hefur afar takmörkuð völd sem forseti í hernumdu landi og fer fyrir gjörspilltri hreyfingu. Ísraelar ráða einfaldlega því sem þeir vilja ráða. Abbas dansar eftir flautu kvartettsins, hann nýtur æ minna trausts þjóðar sinnar, og er það ekki að undra. Það er lítið minnst á dauðasveitir Mohammeds Dahlan, sem heyra að nafninu til undir Abbas en eru fjármagnaðar og vígvæddar af Ísrael og Bandaríkjunum sem þreytast ekki á að lofa Dahlan og að hann svarar fyrst og fremst til þeirra, eða hvernig Dahlan hefur verið kallaður „Pinochet Palestínu“. Dahlan er ætlað að leggja sitt af mörkum til að gagna á milli bols og höfðus á palestínsku andspyrnunni. Sveitir hans hafa lotið í lægra haldi á Gaza en hann er enn tryggur ráðunautur Abbasar.
Stefna kvartettsins, en til hennar er vísað í fyrirsögninni, er einföld: Divide et impera, Deildu og drottnaðu. Á meðan hann hampar Fatah og hefur þar trygga samverkamenn, lendir andspyrnan í höndunum á Hamas. Það fer heldur ekki mikið fyrir þeirri staðreynd að upplausn lögmætt kjörinnar stjórnar og skipun neyðarstjórnarinnar var skýrt brot á palestínskum lögum. Eins er tönnlast á stjórninni sem „Samsteypustjórn Hamas og Fatah“, rétt eins og það hafi verið einu flokkarnir sem skipuðu hina lögmætu þjóðstjórn. Fleiri flokkar áttu hins vegar fulltrúa í stjórninni, t.d. Palestínska þjóðarfrumkvæðið, flokkur Íslandsvinarsins og læknisins dr. Mustafa Barghouti, en hann var skipaður upplýsingaráðherra þjóðstjórnarinnar. Þá má nefna flokkana Þriðju leiðina og Píslarvætti Abu Ali Mustafa (framboð Alþýðufylkingar til frelsunar Palestínu, PFLP). Ofuráhersla er lögð á að útmála Hamas sem „vondu gæjana“ og Fatah og Abbas sem „góðu gæjana“, „hófsömu gæjana“ eða altént „hina skárri af tveimur vondum kostum“. Við megum endilega ekki að gleyma að Hamas er „herská íslömsk hreyfing sem viðurkennir ekki Ísrael“. Það eru ekkert meiri blómabörn í vopnuðum armi Fatah heldur en eru í Hamas, nema að þeir fyrrnefndu hafa verið Ísraelum heldur þægari ljár í þúfu upp á síðkastið, eins og áður er getið. Ísraelsher hefur drepið miklu fleiri en Hamas, þó heyrir maður hann aldrei kallaðan „herskáan“, nema að það sé einfaldlega talið liggja í hlutarins eðli. Hamas hafa margoft lýst sig reiðubúna að semja frið byggðan á því að Palestínumenn fengju ríki miðað við landamærin 1967, sem þó væri ekki nema um 22% af upprunalegri Palestínu. Það er hræsni að krefjast þess að Palestínumenn „viðurkenni Ísrael“, sem hefur ekki einu sinni tiltekið landamæri sín á meðan engin krafa er gerð um að Ísrael virði rétt Palestínumanna til sjálfstæðs ríkis. Ísraelskum ráðamönnum hefur hvorki hugnast palestínskt ríki miðað við landamærin 1967 né sameiginlegt ríki Ísraela og Palestínumanna þar sem allir væru jafn réttháir. Þáttur trúarbragða hefur líka verið stórlega ýktur. Hvaða hernumin þjóð sem er myndi rísa upp til andspyrnu þegar þeirra eigin fulltrúar gerðust samverkamenn hernámsins. Það skýrir ummæli hins virta ísraelska friðarsinna Uri Avnery, í grein hans, „Crocodile Tears“, þegar hann segir frá því að ýmsir langtíma stuðingsmenn Fatah sem hann hefur rætt við hafi sagt að Hamas standi nú hjarta þeirra nær en Fatah, þó þeir séu enn tryggir síðarnefndu hreyfingunni. Ekki er heldur að undra að mörgum finnist þeir vera ráðvilltir. Það er ekki auðvelt að horfa upp á það að hreyfingin sem maður hefur alist upp við og sýnt tryggð bregðist manni. Því eru allar líkur á því, eins og Avnery bendir á í grein sinni, að íbúar Gaza muni styðja Hamas gegn hernámsliðinu og handbendi þess og að íbúar Vesturbakkans muni í kjöfarið gera slíkt hið sama.
Aðrar kröfur kvartettsins hafa einmitt verið að Hamas leggi niður vopn, láti af ofbeldi og virði gerða samninga. Hvernig er hægt að fara fram á allt slíkt við andspyrnuhreyfingu sem býr við hernám sem nú hefur varað í 40 ár, þegar Ísrael gerir ekkert af þessu? Það er ekki einu sinni farið fram á það við Ísrael, sem heldur þvert á móti uppteknum hætti, og ástandið hríðversnar dag frá degi. Loks er það fjársveltið sem hefur hert sultaról Palestínumanna. Ég leyfi mér að kalla það glæp gegn mannkyni þegar heil þjóð er svelt fyrir að kjósa öðruvísi í frjálsum og lýðræðislegum kosningum en hugnast vestrænum valdhöfum. Það er verið að brjóta innviði Palestínu niður. Fólkið lepur dauðann úr skel og er ekki aðeins þjakað af hernámsliðinu, heldur einnig af ofbeldinu meðal eigin landa, sem hernámið og styrktaraðilar þess hafa kynt undir.
Undirritaður vonar að lesendum sé ljóst hvílík fásinna það eru þegar fjasað er um valdaránstilraunir Hamas. Hamas voru löglega kjörnir, og Vesturveldin, yfirlýstir málsvarar lýðræðisins, snerust gegn þeim og refsa Palestínumönnum sem heild fyrir að fara ekki að vilja Vesturveldanna. Um leið og Abbas rænir svo völdum og skipar aðra stjórn í trássi við lýðræðisreglur, er henni hampað af Vesturveldum. Eftir að hafa skipað neyðarstjórnina hefur hann svo aftur stokkað upp í henni, en núverandi stjórn er eftir sem áður valdaránsstjórn.
George W. Bush Bandaríkjaforseti talar fjálglega um hvernig Bandaríkjamenn og félagar séu að „styðja lýðræðið í Mið-Austulöndum“. Það er ekki laust við að mér verði hugsað til bókarinnar 1984 eftir George Orwell, þar sem kjörorðið var „Stríð er friður – frelsi er ánauð – fáfræði er styrkur“, slík eru öfugmælin og hringavitleysan. Eins má sjá hversu mikill hugur fylgir í raun máli hjá Ehud Olmert, forsætisráðherra Ísraels, er hann segist ætla að „styrkja Abbas“ samtímis því að ísraelskir hermenn gera ítrekað árásir á Vesturbakkann til að handtaka eða drepa handtaka Fatah-liða.
Íslendingar áttu þess kost að viðurkenna lögmætt kjörna stjórn Palestínu og taka upp samskipti við hana eins og margir urðu til að hvetja til, og var þar Félagið Ísland-Palestína í fararbroddi. Þverpólítísk samstaða var um þetta milli formanna allra flokka nema Sjálfstæðisflokks, þar sem Geir Haarde lýsti því yfir að slík umræða væri ekki „tímabær“ og nefndi einnig að hann væri „ekki sérlega hrifinn af Hamas“.
Skoðanir ráðamanna á flokkum í ríkisstjórn, hvað þá ef hann er aðeins einn af mörgum, eiga varla að ráða milliríkjasamskiptum þjóða. Umræðan var líka ekki síður tímabær en svo, að nú er of seint að viðurkenna hina lögmætt kjörnu þjóðstjórn þar sem hún hefur verið leyst upp. Það verður forvitnilegt að sjá hvort íslensk stjórnvöld viðurkenna núverandi stjórn Abbasar, sem er skipuð í trássi við palestínsk lög, hafandi glatað tækifærinu til að viðurkenna hina lögmætu.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utanríkisráðherra fór fyrir stuttu til Mið-Austurlanda að kynna sér aðstæður og kom þá m.a. til Ísraels. Ljóst er að Ingibjörg hefur ekki fengið sérlega greinagóða mynd af viðræðum við fulltrúa hernámsliðsins og samverkamenn þeirra. Helst bind ég vonir við að viðræður við palestínsku þingkonuna Hanan Ashrawi, og heimsóknin til flóttamannabúðanna í Betlehem, hafi getað sýnt henni þann raunveruleika sem Palestínumenn búa við. Heimsókn til Gaza var sleppt „af öryggisástæðum“ svo þar missti hún strax af miklu, því fátt hefði fremur getað sýnt henni dýpt vandans. Hverjir skyldu annars hafa ráðlagt henni að forðast Gaza? Ef til vill þeir sömu og þvertaka fyrir nokkrar viðræður við Hamas? Hvernig ætla menn að beita sér fyrir friði ef þeir neita að tala við helstu málsaðila?
Ef Íslendingar vilja leggja sitt af mörkum til að reyna að stuðla að friði í Mið-Austurlöndum er vissulega vert að byrja á því opna sári sem hefur verið þungamiðjan í átökunum þar svo áratugum skiptir. Það væri verðugt lóð á vogarskálarnar. Mikilvægt er þá að mynda sér fordómalausa afstöðu, og kynna sér málin af eigin frumkvæði, eftir því sem efni standa til.
Fyrir þá sem vilja kynna sér nánar ástand mála og rætur þess vil ég mæla með nokkrum ítarlegum greinum sem veita góða innsýn og stuðst var við við við samningu þessarar greinar. Auk áðurnefndar greinar Uri Avnery bendi ég lesendum á greinarnar „40 Bad Years“, „Crocodile Tears“ og „Saving President Abbas“ eftir sama höfund, en þær má allar finna á heimasíðu ísraelsku friðarsamtakanna Gush Shalom, www.gush-shalom.org. Þá vek ég athygli á greininni „Whose Coup Exactly?“ eftir Virginu Tilley sem finna má á heimasíðu Electronic Intifada, https://www.electronicintifada.net. Loks minni ég á heimasíðu Félagsins Ísland-Palestína, www.palestina.is, fyrir hvern þann sem vill fræðast meira um málefni Ísraels og Palestínu.
Höfundur er í BA-námi í ensku og kvikmyndafræði í Háskóla Íslands og er meðlimur í Félaginu Ísland-Palestína.
[Greinin birtist upphaflega í Lesbók Morgunblaðsins þann 28. júlí 2007]
Birtist í Frjáls Palestína.
